Toezicht: het in de gaten houden van, het letten op. Een woord dat voor zich spreekt. Toezichthouders voorkomen volgens Wikipedia ongewenste maatschappelijke effecten, beschermen en behartigen de belangen van zwakkere groepen, borgen kwaliteitseisen, beperken risico’s en zorgen voor een gezonde markt.
In de recent gepubliceerde Monitoringsrapportage najaar 2024 en de Marktscan 2024 geven we met cijfers inzicht in met name dat laatste deel van onze toezichttaken, het reguleren van de markt. Ik hoef het voor u waarschijnlijk niet te herhalen (al doe ik dat nu toch): Nederland heeft een gereguleerde kansspelmarkt om ervoor te zorgen dat wie wil gokken, dat veilig kan doen, of dat nou bij een loterij, de speelhal om de hoek of achter de computer is.
Nieuw beleid
Wie de afgelopen maanden iets heeft gevolgd van de berichtgeving over kansspelen kan zomaar de indruk krijgen dat die gereguleerde markt onder druk staat. Verhalen over grote verliezen hebben er mede voor gezorgd dat regels zijn aangescherpt. Kansspelaanbieders roepen op hun beurt dat die aanscherping ervoor zorgt dat mensen richting illegalen trekken. En juist bij die illegalen zijn spelers nóg slechter af. De nieuwe regering verhoogt de kansspelbelasting en wil, zo zei premier Schoof het zelf, ‘kansspelen ontmoedigen’. Wat betekent dat voor de markt? Komen het landgebonden gokken in zwaar weer en zal dat uiteindelijk helemaal ophouden te bestaan? Geven vergunde aanbieders hun vergunning terug omdat er op deze markt niets meer te halen valt en maken ze zo ruim baan voor illegale partijen die daar geen hinder van ondervinden omdat ze sowieso geen belasting betalen?
Als ik kijk naar de cijfers die we gepubliceerd hebben, trek ik wat voorgaande zorgen betreft twee conclusies. Allereerst zien we nog steeds een gestage groei van onze markt. Ook de kanalisatiegraad (hoeveel mensen legaal spelen versus illegaal) is met 95% vér boven de initiële doelstelling. In dat kader zeg ik, zo’n vaart zal het niet lopen. Over heel 2023 groeide het brutospeelresultaat (BSR, inleg minus uitgekeerde prijzen), van 3,3 miljard naar 4 miljard euro. Die groei komt met name door een toename van de casinospelen, zowel on- als offline. Het landgebonden gokken is alweer bijna terug op het niveau van vóór corona (2019), en dat terwijl dit nu naast een groeiende online markt bestaat.
Toekomstvisie
We moeten wél alert blijven op ontwikkelingen in de toekomst. Ik sprak al even over de kanalisatie: we zien dat het overgrote deel van de spelers (95%) dat alleen bij legale aanbieders doet. Dat is een percentage om wel een beetje trots op te zijn, maar dat we ook mede te danken hebben aan de zichtbaarheid van vergunde partijen. Spelers moeten immers wel weten bij wie ze moeten zijn. Het totaalverbod op reclame dat politiek gezien al even in de lucht hangt, kan daar een belangrijk negatief effect op hebben. Dat zien we ook in landen om ons heen, waar de kanalisatie na reclameverboden stevig daalt. Daar speelt soms bijna de helft van de spelers op de illegale markt.
Als we kijken naar de hoeveelheden geld die er in de legale versus de illegale sector omgaan, is de kanalisatie waarschijnlijk een stuk lager: 87% van het BSR gaat naar schatting naar vergunde aanbieders. Dat betekent dat wie illegaal speelt, dus vaak meer geld uitgeeft. Daarmee blijft Nederland aantrekkelijk voor illegale partijen, een onwenselijke situatie. Hoe strenger we gaan reguleren, hoe groter dat verschil kan worden. Bovendien vrees ik dat spelers bij illegale partijen sneller in de problemen raken, en daardoor grotere verliezen lijden omdat illegalen zich niets hoeven aan te trekken van de zorgplicht. Ook dat kan niet de bedoeling van strengere regulering van de kansspelmarkt zijn (of verhoging van de kansspelbelasting).
Datagedreven toezicht
De hiervoor genoemde punten raken allemaal aan de andere taken van een toezichthouder die ik in de eerste alinea noemde. Het voorkomen van ongewenste maatschappelijke effecten, het borgen van kwaliteitseisen en het beschermen en behartigen van de belangen van zwakkere groepen. In onze monitoringsrapportage zien we dat het aantal jongvolwassenen dat gokt nog steeds toeneemt. Omdat deze rapportage over het afgelopen half jaar gaat kan dat een neveneffect van het EK zijn, waarbij meer jongeren op sport hebben gewed. Maar ook al geven jongvolwassenen per maand een stuk minder geld uit aan kansspelen dan hun medespelers van 24 jaar en ouder, het is een ontwikkeling die we scherp in de gaten houden. Datzelfde geldt voor de verslavingscijfers: nu de online markt langer open is, krijgen we een beter beeld op de ontwikkeling van het aantal probleemspelers. Dat betekent dat we nu langzamerhand gaan zien of dit sterker toeneemt sinds de opening van de online markt.
We gebruiken de monitoringsrapportage en de marktscan om een stevige, datagedreven basis te leggen voor toekomstig beleid en regulering. We kunnen effecten van beleid terugzien in de cijfers en duiding geven aan bepaalde ontwikkelingen. We houden met data vinger aan de pols waar het aangekondigde maatregelen en de verhoging van de kansspelbelasting betreft. Ik ben benieuwd wat we daar in de volgende monitoringsrapportage in het voorjaar voor effecten van gaan zien.