Speech René Jansen, 15 december 2022

Dames en heren,

Het is mij een genoegen deze eerste editie van het Amsterdam Gambling & Awareness congres te openen. Dank aan de organisatie voor de uitnodiging om hier te komen spreken, maar vooral ook een dank aan de organisatie dat zij het onderwerp Gambling & Awareness zo prominent op de agenda zetten vandaag.

Want bewustwording over gokken, of ‘kansspelen’ zoals wij het binnen ons toezicht noemen, dat is nodig, en dat is welkom. Gokverslavingen zijn te vaak nog een verborgen verslaving. In de aankondiging van dit congres werd gesproken over ‘een blinde vlek’. En wat je niet ziet kun je niet verhelpen. Terwijl de gevolgen van kansspelverslaving zeer ernstig en verstrekkend kunnen zijn. Zowel financieel als sociaal-maatschappelijk en geestelijk. En niet alleen voor degene die kampt met de verslaving, maar ook voor de familie en naasten.

Meer kennis en begrip zal ongetwijfeld bijdragen aan meer tijdige herkenning en een meer adequate aanpak van gokproblematiek. Maar hopelijk leiden gesprekken zoals u die vandaag met elkaar gaat hebben ook tot meer samenwerking tussen organisaties die zich met verslavingsproblematiek bezighouden. Als het gaat om het voorkomen van gokverslaving zie ik die samenwerking echt als essentieel. Zeker na het openen van de online markt voor kansspelen vorig jaar oktober.

Ook de Kansspelautoriteit (de Ksa) heeft bij die preventie een belangrijke rol te vervullen, een rol die wij zeer serieus nemen.

Nu hoor ik u denken; ‘maar jullie zijn toch ook juist degene die vergunningen geven aan kansspelaanbieders, waardoor meer mensen met gokken in aanraking komen?’ Dat is een vraag die ik vaker krijg, en een vraag die ik ook begrijp.

Het komt op het eerste gezicht misschien tegenstrijdig over; enerzijds vanuit onze wetgeving toestaan dat meer bedrijven legaal kansspelen aanbieden, en anderzijds hameren op verslavingspreventie. De realiteit is dat wij door de wet Kansspelen op afstand met ons toezicht op de vergunninghouders juist meer invloed kunnen uitoefenen op die preventie.

En dat we aanbieders die niet genoeg aan preventie doen ook kunnen weren van de markt. Ik kom daar later nog op terug.

Doelstellingen en taken Ksa

Want laat ik eerst iets meer vertellen over wat nou precies onze rol en taak is als Kanspelautoriteit, en wat u van ons kunt verwachten als het gaat om het voorkomen van verslaving.

De Ksa bestaat 10 jaar, en wij houden namens de overheid toezicht op de kansspelsector. Daarbij hebben we 3 doelstellingen:

• Het beschermen van consumenten
• Het voorkomen van kansspelverslaving
• Het bestrijden van illegaliteit en criminaliteit.

Om die doelstellingen te bereiken hebben we een aantal wettelijke taken gekregen. Ik zal onze taken die het belangrijkst zijn voor het onderwerp van vandaag kort noemen:

1. We reguleren de kansspelmarkt, door het verlenen van vergunningen aan bedrijven die kansspelen aanbieden, als ze aan alle voorwaarden voldoen.
2. We houden toezicht op deze zogenaamde vergunninghouders, of zij zich aan de wettelijke regels houden. Doen ze dit niet, dan kan er een gesprek plaatsvinden maar kunnen we ook een boete opleggen of een vergunning zelfs helemaal intrekken.
3. We hebben ook als wettelijke taak – en daarover gaat het vandaag – het bevorderen van verslavingspreventie. Onder meer door toezicht te houden op de zorgplicht die vergunninghouders in dat verband hebben, ik kom daar straks uitgebreider op terug.
4. En ‘last but not least’: we beheren het Centraal Register Uitsluiting Kansspelen (ook wel: Cruks). Spelers kunnen zichzelf hierin registreren als ze merken dat hun spelgedrag problematisch wordt. En dit kan een belangrijke eerste stap zijn richting hulp bij verslavingsproblematiek. Ook hier zal ik u straks meer over vertellen.

Met de uitvoering van deze wettelijke taken werken we toe naar ons achterliggende streven als Kansspelautoriteit, en dat is:

Een wereld waarin kansspelen betrouwbaar zijn en aanbieders transparant. En waarin de speler wordt beschermd, het spel eerlijk is en de winkansen duidelijk. Waar geen gokverslaafden zijn en geen illegale praktijken. Zijn we al in die wereld beland? Zeker niet, anders zaten we hier niet vandaag. Maar het is wel een wereld waar wij ons voor inzetten, iedere dag opnieuw.

Rolverdeling

Dan nog even iets over de rolverdeling; als Ksa oefenen wij het toezicht uit, maar we maken niet zelf het beleid en de wetgeving. Als het gaat om de wet op de kansspelen en de keuze om wel of niet te legaliseren, wordt die uiteraard door de regering en ons parlement bepaald. Onze Minister voor Rechtsbescherming is verantwoordelijk voor het kansspelbeleid. Wij kunnen hem daarin adviseren, en wij voeren het beleid dus ook uit, en zijn daarbij als zelfstandig bestuursorgaan onafhankelijk.

Tot zover de vraag; wat doet de Ksa…?

Vaak krijgen wij, en ik als voorzitter, ook de vraag; en wat vindt de Ksa dan eigenlijk van kansspelen, en de wenselijkheid hiervan? Het antwoord dat we daarop geven is wellicht vergelijkbaar met dat van een optimistische maar kritische realist.
We zijn niet voor of tegen kansspelen, ze zijn veeleer een ‘fact of life’, en letterlijk zo oud als de weg naar Rome. Maar juist vanwege de risico’s die er aan kleven, moeten ze wel veilig en eerlijk zijn. Is dat niet zo, dan vinden we daar wel degelijk wat van en treden we waar we dat kunnen op tegen misstanden.

Terug naar het onderwerp van vandaag; de problematiek rondom gokverslaving en het voorkomen daarvan.

Opening online markt: wat hebben we gezien?

Ik noemde net al het feit dat de legale markt voor online kansspelen sinds 1 oktober vorig jaar is geopend. Voordien werd er ook online gegokt, maar dan illegaal. De legalisering heeft de discussie rondom veilig spelen en het voorkomen van kansspelverslaving in een stroomversnelling gebracht. Online gokken is nu legaal en daarmee zichtbaar, én controleerbaar, wat ook de belangrijkste gedachte was achter de legalisering.

Inmiddels telt Nederland 24 partijen met een vergunning om online kansspelen aan te bieden. Een vergunning die zij alleen krijgen na een strenge en uitvoerige beoordeling van hun vergunningaanvraag door de Ksa. Dan de hoeveelheid spelers: dit aantal lijkt niet echt gestegen ten opzichte van de eerdere illegale periode. Er zijn 563.000 accounts waarmee gespeeld wordt, en veel spelers hebben meerdere accounts.

Als het gaat om de invloed van het openen van de online markt op de hoeveelheid kansspelverslavingen, zijn er overigens nog geen betrouwbare cijfers beschikbaar.

We hopen dat de cijfers van het Landelijk Alcohol en Drugs Informatie Systeem /LADIS, over het aantal mensen dat behandeld wordt voor kansspelverslaving, binnenkort beschikbaar komen.
We weten echter ook dat maar een deel van de mensen met een kansspelverslaving ook daadwerkelijk de stap neemt om zich te laten behandelen. Daarom verwelkomen we dat de Minister heeft aangekondigd dat er weer een grote enquête zal worden uitgezet, die inzicht gaat geven in de hoeveelheid spelers en hun speelgedrag. Daarmee ontstaat een completer beeld.

Tot zover de cijfers. Wat hebben we gezien aan ontwikkelingen na de opening van de online kansspelmarkt?

Wat niemand denk ik ontgaan zal zijn, is de discussie en ergernis die al snel ontstond over de hoeveelheid reclame. We hebben ze, denk ik, allemaal wel voorbij zien komen; de borden langs de snelweg en de vele reclames op tv. Maar er ontstond ook discussie over de vraag of de speellimieten wel beperkend genoeg werken, en of de zorgplicht van aanbieders voldoende wordt uitgevoerd.

Het openen van de markt en de hoeveelheid aanbieders die een plek op de markt proberen te bemachtigen, brengt in zo’n eerste fase vaak een soort van ‘overkill’ teweeg, voordat er een normalisatie ontstaat.

Daarom is er en wordt er op verschillende vlakken ook ingegrepen, zowel door de Minister, als door de Ksa.

Zo hebben we onlangs nog ingegrepen bij het WK voetbal op het verboden gebruik van rolmodellen in reclames. Ook hebben we aanbieders een waarschuwing gegeven te stoppen met zogenaamde cashback-bonussen, en waren er waarschuwingen die we hebben uitgedeeld voor anti-witwas-overtredingen. Daarnaast blijven we natuurlijk ook het illegale aanbod bestrijden.

Ik vertelde u al eerder dat de Ksa een duidelijke wettelijke taak heeft als het gaat om het bevorderen van verslavingspreventie.

In de resterende tijd van deze bijdrage neem ik u graag mee in de verschillende manieren waarop wij aan deze taak gestalte geven, en welke ontwikkelingen we daarin verwachten.

1. Toezicht op zorgplicht

Ten eerste doen wij dat dus door middel van ons toezicht op de zogenaamde ‘zorgplicht’. Deze zorgplicht rust op alle bedrijven die (legaal) kansspelen aanbieden, en houdt in dat zij verplicht zijn verslavingspreventiemaatregelen te treffen. Én dat zij moeten ingrijpen bij spelers die risicovol speelgedrag vertonen. De aanbieder is immers de eerste die het ziet als dit gebeurt.

Om u daar een beeld bij te geven, dan heb ik het bijvoorbeeld over de situatie waarin een speler in korte tijd veel geld verliest en desondanks blijft inzetten.

Deze zorgplicht ligt sinds het openen van de online markt – terecht - onder een vergrootglas. Een onderdeel van die preventiemaatregelen is dat spelers zelf speellimieten moeten instellen. Wat we echter hebben gezien dit jaar, is dat bij sommige aanbieders hoge maximale limieten als basisinstelling zichtbaar waren. Verder hebben we gezien dat spelers hele hoge speellimieten konden instellen, bijvoorbeeld een tijdslimiet van 24 uur per dag, en een geldelijk limiet van een ton per dag. Je kunt dan uiteraard niet spreken van een reële bescherming voor de speler.

De Ksa heeft aanbieders hier op aangesproken en de sector heeft wel enige zelfreguleringsmaatregelen genomen, maar wij verwelkomen dat de Minister nu ingrijpt en naar verplichte maximum limieten toe werkt.

Ook hebben we andere excessen gezien die vragen oproepen over hoe aanbieders met hun zorgplicht omgaan. Ik heb het dan over excessieve financiële verliezen bij spelers – tienduizenden euro’s – in een kort tijdsbestek, zonder dat er daadkrachtig werd ingegrepen door de betrokken aanbieder. De Ksa is daarom een breed onderzoek gestart naar de invulling van de zorgplicht.

In de loop van voorjaar zullen de eerste uitkomsten hiervan bekend worden en nemen we waar nodig vervolgacties.

2. Cruks

Een ander belangrijk middel dat wij inzetten om verslavingspreventie te bevorderen, is het Cruks-register dat ik eerder al noemde. De Ksa heeft dit register opgezet bij het openen van de online markt, en inmiddels staat de teller op ongeveer 30.000 inschrijvingen. Spelers die zich in het Cruks-register inschrijven, sluiten zich zelf uit van deelname aan risicovolle kansspelen. De minimale periode dat iemand is uitgesloten is 6 maanden.

Aanbieders van online kansspelen, maar óók de zogenaamde ‘landgebonden’ aanbieders zoals speelcasino’s en speelautomatenhallen moeten controleren of iemand in Cruks staat ingeschreven, vóórdat die speler toegang krijgt. Amsterdam heeft veel van deze fysieke gokgelegenheden, dus op al deze locaties moet elke speler worden gecontroleerd op een inschrijving in Cruks, elk bezoek opnieuw.

Vorig jaar en ook dit jaar hebben wij controles uitgevoerd bij een aantal speelhallen om te zien of Cruks daar goed werkt; daaruit bleek dat er nog wel wat verbeteringen nodig zijn. Daarom zal de Ksa hercontroles blijven uitvoeren.

Ook zijn we in gesprek met de brancheorganisatie om te voorkomen dat mensen die in Cruks staan, toch toegelaten worden.

Voor u als zorg- en hulpverlener is het verder goed om te weten dat inschrijven in het Cruks-register in principe vrijwillig gebeurt door de speler zelf, als hij merkt dat hij zijn spelgedrag niet meer onder controle heeft. Maar, in bepaalde gevallen is onvrijwillige inschrijving ook mogelijk én wenselijk. Bijvoorbeeld indien een gezinslid, werkgever of kansspelaanbieder om inschrijving van de speler in Cruks vraagt. De procedure en criteria daarvoor zijn vastgelegd in een beleidsregel, die u kunt vinden op onze website.

Een belangrijk verbeterpunt dat we daarbij nog zien is dat de procedure voor onvrijwillige inschrijving - die zorgvuldig moet worden uitgevoerd - lang duurt en dat spelers nu voor maar 6 maanden uitgesloten zijn.

Als laatste wil ik nog noemen dat we op dit moment bezig zijn met een ‘redesign’ van Cruks, om het systeem gebruiksvriendelijker en toegankelijker te maken, zodat een speler zich makkelijker kan inschrijven.

Daarbij willen we ook een vertraging inbouwen waardoor spelers die meer dan 6 maanden in Cruks staan, zich niet met één druk op de knop kunnen uitschrijven, maar eerst een verplichte bezinningsperiode krijgen.

Cruks 2.0 zal vanaf januari volgend jaar in de praktijk worden gebracht, en we gaan Cruks ook met een gerichte voorlichtingscampagne nog meer onder de aandacht brengen.

3.Verslavingspreventiefonds

Tot zover Cruks. Als we willen slagen in verslavingspreventie en het beperken van kansspelverslaving, dan dienen we ook te investeren in onderzoek, voorlichting en behandeling.

Als Ksa beheren we sinds het openen van de online markt het Verslavingspreventiefonds, dat wordt gefinancierd door de aanbieders via een verplichte heffing.

Met dit fonds financieren wij op dit moment het Loket Kansspel, maar ook anonieme behandeling van kansspelverslaving en wetenschappelijk onderzoek op het gebied van kansspelverslaving en verslavingspreventie.

Het Loket Kansspel zal zichzelf verder presenteren tijdens een panel later vandaag, maar wat ik er alvast over kan zeggen is dat het een 24/7 hulplijn is voor mensen met vragen over kansspelverslaving, en vooral dat het zeer goed werk is dat ze daar doen.

De anonieme behandeling van kansspelverslaving is belangrijk, omdat de drempel lager is voor mensen om hier gebruik van te maken.

Maar anoniem verleende behandeling kan alleen niet worden gedeclareerd bij zorgverzekeraars. Dit kan nu via het Zorginstituut Nederland. Zij hebben de Subsidieregeling Anonieme ‘e-mental health’ uitgebreid tot kansspelverslavingen. Daarmee komt er geld beschikbaar voor instellingen om anoniem behandeling aan te bieden aan mensen met een gokverslaving. Instellingen voor geneeskundige gezondheidszorg (GGZ) of verslavingszorg kunnen hiervoor een aanvraag indienen.

Verder heeft de Ksa vanuit het Verslavingspreventiefonds aan ZonMw de opdracht gegeven om kennis over preventie en behandeling van kansspelverslaving te ontwikkelen, en de benutting van deze kennis in de praktijk te stimuleren.

Door middel van een onderzoeksprogramma wordt waardevol en onafhankelijk onderzoek naar kansspelverslaving en preventie mogelijk gemaakt. In 2023 zullen de eerste onderzoeken worden opgestart, we zullen dus nog even geduld moeten hebben voordat we de resultaten daarvan krijgen.

4.Voorlichting in het kader van verslavingspreventie

Als het gaat om voorlichting en bewustwording in het kader van verslavingspreventie, zien we vooral vanuit de politiek een wens om daar meer aan te doen. In zijn brief van vorige week aan de Kamer gaf Minister Weerwind aan hier mee aan de slag te willen gaan, in samenwerking met de Ksa en het ministerie van VWS. Tegelijkertijd zijn er ook kritische geluiden en zorgen over deze voorlichtingscampagnes, omdat het aandacht vragen voor gokken ook een aanzuigende werking voor nieuwe spelers zou kunnen hebben. De Minister schreef hierover dat hij daarom gericht te werk wil gaan en gebruik gaat maken van de deskundigheid van professionals zoals het Trimbos-instituut, en bewezen interventies op andere gebieden zoals bijvoorbeeld bij schuldenproblematiek.

5.Coördinerende rol op het gebied van verslavingspreventie

Het laatste punt dat ik vandaag wil noemen is de coördinerende rol van de Ksa als het gaat om verslavingspreventie.

Die rol houdt onder meer in dat wij een gestructureerd overleg organiseren tussen kansspelaanbieders, de verslavingszorg, GGZ Nederland en de Ministeries van Justitie en VWS. Dit overleg heeft als doel te zorgen voor meer afstemming tussen alle betrokken partijen op het brede terrein van verslavingspreventie bij kansspelen. Ik ga hier eerlijk over zijn tegen u: dit valt nog niet mee. Het gestructureerde overleg verloopt zeer moeizaam, vanwege de verschillen van inzicht en belangen onder alle betrokkenen. Daarom gaan we hier in 2023 een nieuwe visie op vormen, om deze dialoog een nieuwe impuls te geven.

Afsluiting

En dat brengt mij ook bij een oproep aan u, dames en heren, over het punt waar ik mee begon, namelijk het belang van samenwerking. Ik hoop dat deze dag daar aan belangrijke bijdrage aan gaat leveren. Want alleen met samenwerking en een open dialoog voorbij de eigen agenda’s, kunnen we de zorg die nodig is voor mensen met een kansspelverslaving verbeteren. En vooral: zoveel mogelijk verslaving voorkomen. Dat is waar ik mij als Ksa-voorzitter hard voor maak, en ik weet, u ook.

Dames en heren, ik wens u een mooi en geslaagd congres toe vandaag, op naar meer ‘awareness’ en samenwerking!

Dank u wel.